ΓΚΑΓΚΑΛΕΣ - ΒΑΛΗ
 (σχετικός χάρτης της περιοχής)

   Χωριό της επαρχίας Καινουργίου που βρίσκεται στη νότια Κρήτη και τη βορινή πλευρά του κάμπου της πεδιάδας της Μεσσαράς. Απέχει από το Ηράκλειο 44 χλμ.Το χωριό είναι παλαιό. Πρώτη φορά το όνομά του αναφέρεται το 1379 μ.Χ. σε έγγραφο του Δουκικού Αρχείου Χάνδακα με το όνομα Zanzalles και Gangalles. To 1577 αναφέρεται ως χωριό της επαρχίας Μονοφατσίου με το όνομα Gacales. Το 1583παρουσιάζεται με 253 κατοίκους από τον Καστροφύλακα. Κατά την πρώτη τουρκική απογραφή του 1671 το χωριό αναφέρεται με το όνομα Kankales με 39 χαράτσα ενώ στην αιγυπτιακή απογραφή του 1834 ως Gangalis με 24 τουρκικές οικογένειες. Το 1881 αναφέρεται ως Γκαγκάλαις στο δήμο Μεγάλης Βρύσης. Το 1920 αναφέρεται στον αγροτικό δήμο Αγίων Δέκα της επαρχίας Καινουργίου με 216 κατοίκους. Το χωριό κατοικήθηκε και από Ρεθυμνιώτεςgagb.gif (59109 bytes) και άλλους κοντοχωριανούς Κρητικούς μετά την απελευθέρωση και σήμερα αποτελεί ξεχωριστή κοινότητα μαζί με τον οικισμό του Βαλή. Οι κάτοικοι του χωριού σήμερα ασχολούνται κυρίως με την γεωργία και λιγότερο με την κτηνοτροφία. Το χωριό είναι γνωστό για το εκλεχτής ποιότητας λάδι, τη σταφίδα, τα πεπόνια, τα δημητριακά και τα κτηνοτροφικά-γαλακτοκομικά προϊόντα του. Σύμφωνα με την τελευταία απογραφή του 1991 η κοινότητα Γκαγκαλών έχει 505 κατοίκους.

Ο ΟΙΚΙΣΜΟΣ ΤΟΥ ΒΑΛΗ

Η αρχαιότερη αναφορά στον οικισμό του Βαλή γίνεται από τον Καστροφύλακα το 1583 ως Vagli με 85 κατοίκους. Στον πόλεμο 1645-1669 το χωριό καταστράφηκε. Στην Τούρκικη απογραφή που ακολούθησε το 1671 αναφέρεται ως Vali με 18 χαράτσα ενώ στην αιγυπτιακή του 1834, με το ίδιο όνομα και 10 τούρκικες οικογένειες. Το 1920 αναφέρεται στην κοινότητα Βορού με 75 κατοίκους. Σήμερα αποτελεί οικισμό της κοινότητας Γκαγκαλών. Οι κάτοικοί του ασχολούνται με τη γεωργία και την κτηνοτροφία. Παράγουν κυρίως λάδι, σταφύλια, πεπόνια και κτηνοτροφικά προϊόντα. Σύμφωνα με την απογραφή του 1991 οι κάτοικοι του οικισμού είναι 223.
Τόσο η κοινότητα Γκαγκαλών όσο και ο οικισμός του Βαλή θα ενταχθούν σύμφωνα με το πρόγραμμα ενοποίησης κοινοτήτων "Καποδίστριας" στον δήμο Γόρτυνας.
Οικονομία. Η ετήσια παραγωγή παρθένου extra ελαιολάδου της κοινότητας Γκαγκαλών (με τον οικισμό του Βαλή) φτάνει τους 1000 τόνους. Παράλληλα ετησίως παράγονται 150 τόνοι σταφίδας, 500 τόνοι επιτραπέζια σταφύλια, 700 τόνοι όψιμα πεπόνια κ.α.

Ομαδική εργασία των μαθητών του Δημοτικού σχολείου Γκαγκαλών

(Ιστορικά στοιχεία από το βιβλίο "Πόλεις και χωριά της Κρήτης" Ν. Ψιλλάκη)