Τα Μάταλα ήταν το αρχαίο λιμάνι στο Λυβικό πέλαγος.
Στην αρχαιότητα τα Μάταλα χρησιμοποιήθηκαν ως πόλη-λιμάνι της Φαιστού και αργότερα της Γόρτυνας, όπως και στα ρωμαϊκά χρόνια από την κατάκτηση των Ρωμαίων Αυτοκρατόρων στα 67 π.Χ. μέχρι την οριστική καταστροφή όλων των παραλιακών θέσεων που κατοικούνταν στον 8^ο – 9^ο μ.Χ. αιώνα, από τους Σαρακηνούς πειρατές. Τα πιο πολλά κτήρια και δημόσια οικοδομήματα της πόλης βρίσκονταν στη θέση Γούλα. Σε πολλές ανασκαφές που έγιναν, έχουν ανακαλυφθεί μεγάλα τμήματα οικιών με δύο κύριες οικοδομικές φάσεις, μια παλιότερη του 1^ου – 2^ου αιώνα μ.Χ. και μια νεότερη του 4^ου – 5^ου αιώνα. Τα σπίτια που χρονολογήθηκαν στη Ρωμαϊκή φάση ήταν κτισμένα με πέτρες στους τοίχους και κουρασάνι.Τα πατώματα ήταν από πήλινες πλάκες ή πατητό χώμα. Οι αυλές ήταν λυθόστρωτες και οι οροφές με κεραμίδια. Σε μερικούς τοίχους υπήρχαν τοιχογραφίες για να τους στολίζουν. Πάνω από τα ερείπια των σπιτιών χτίστηκαν ύστερα από κάποιες καταστροφές και εγκαταλείψεις τα νεότερα σπίτια που χρονολογήθηκαν την παλαιοχριστιανική εποχή. Πολλές φορές τα σπίτια χτίστηκαν πρόχειρα μόνο με λάσπη, πέτρες και τις οροφές τις έκαναν από κεραμίδια. Σε όλα τα σπίτια και τα δωμάτια στα Μάταλα βρέθηκαν πολλά κινητά ευρήματα: πάρα πολλά μικρά και μεγάλα πήλινα αγγεία, αρκετά χάλκινα νομίσματα της Γόρτυνας, λύχνοι καθώς και μερικά ενδιαφέροντα καλούπια καλυμμένα με γύψο για την κατασκευή των λύχνων.
Κοντά σε ένα σπίτι ανακαλύφθηκε ένα τμήμα του ρωμαϊκού υδραγωγείου και μια εγκατάσταση μεγάλου μύλου από πωρόλιθο. Υπήρχε ακόμη μια κτιστή αποβάθρα για τα καράβια. Στην πλαγιά του λόφου “Καστρί” που βρίσκεται στα νότια της αρχαίας πόλης είχαν λαξευτεί στο μαλακό βράχο μεγάλες ορθογώνιες σπηλιές με πεζούλια που χρησιμοποιήθηκαν σαν αποθήκες για τις πρώτες ανάγκες εμπορευτικών μεταφορών του λιμανιού.
Στη βόρεια πλαγιά είχαν λαξέψει στα παλαιοχριστιανικά χρόνια τους τάφους τους οι αρχαίοι κάτοικοι των Ματάλων. Τους είχαν κάνει καμαρωτούς ή σταυρωειδείς με λαξευτές λάρνακες και πεζούλια όπου έβαζαν τους νεκρούς μαζί με πήλινα ή γυάλινα αγγεία και κάποιο νόμισμα για τον Χάροντα. Την προηγούμενη εποχή της ιστορίας της πόλης στα ελληνορωμαικά χρόνια από τον 3^ο – 2^ο π.Χ. αιώνα είχαν φτιάξει άλλο νεκροταφείο με ορθογώνιους λακκοειδείς τάφους φτιαγμένους από πλάκες στη θέση “Φουρνόπλαγο” περίπου 300μ. από τη παραλία δίπλα στο σημερινό δρόμο που περνούν τα αμάξια.
Τη δεκαετία του ‘70 και στις αρχές της δεκαετίας του ’80 στις σπηλιές των Ματάλων βρήκαν κατοικία τα “παιδιά των λουλουδιών” όπως έλεγαν τότε τους Χίπηδες.
Σήμερα τα Μάταλα αποτελούν ένα μεγάλο τουριστικό χωριό με αυξημένη κίνηση ιδιαίτερα κατά τους καλοκαιρινούς μήνες.