ΙΕΡΑ ΜΟΝΗ ΠΡΕΒΕΛΗ: Το ιστορικό και αιωνόβιο Μοναστήρι του Αγίου Ιωάννη του Θεολόγου, γνωστό ως Μοναστήρι του ηγούμενου Πρέβελη. Πασίγνωστη σε όλη την Κρήτη αλλά και την Ευρώπη μέσα από τα θαύματα του θαυματουργού Σταυρού του Εφραίμ Πρέβελη αλλά και την αντιστασιακή δράση που διαχρονικά ανέπτυξαν οι καλόγεροί της κατά τη διάρκεια των δύσκολων στιγμών του Έθνους. Η Μονή αποτελείται από 2 κτιριακά συγκροτήματα, τη μονή του Αγίου Ιωάννη του Θεολόγου ή Πίσω Μοναστήρι (προς την πλευρά της θάλασσας) και τη Μονή του Αγίου Ιωάννη του Προδρόμου ή Κάτω Μοναστήρι που βρίσκεται βορειότερα κοντά στο Μέγα Ποταμό.
Σύμφωνα με μια παράδοση η Μονή ιδρύθηκε από έναν κάτοικο του χωριού Πρεβελιανά Ηρακλείου, ο οποίος έφυγε αφού σκότωσε κάποιο γενίτσαρο και κατέφυγε σε άλλον ονόματι Αλπάνη, στην περιοχή Αγίου Βασιλείου. Ο γενίτσαρος Αλπάνης αφού τον περιέθαλψε και τον εκτίμησε για την προσφορά και το χαρακτήρα του, του παραχώρησε έναν παλαιό ναό του Θεολόγου μαζί με μια έκταση την οποία και του πούλησε. Έτσι ιδρύθηκε η Ιερά Μονή που η αρχή της Ιστορίας της συμπίπτει σχεδόν με τα πρώτα χρόνια της Τουρκοκρατίας στην Κρήτη. Η Μονή ανπτύσσεται ραγδαία κατά την ηγουμενεία του Εφραίμ Πρέβελη (1769-1800) ο οποίος συνδέει και τη Μονή με τις διάφορες επαναστατικές πρωτοβουλίες που αναπτύσσονται στη γύρω περιοχή. Την εποχή αυτή προστίθεται στην περιουσία του μοναστηριού και το δέυτερο μοναστηριακό συγκρότημα του Αγίου Ιωάννη του Προδρόμου. Ο Θαυματουργός Σταυρός του Εφραίμ Πρέβελη αποτέλεσε ιερό σύμβολο των αγωνιστών που τον είχαν αρωγό τους μπροστά σε κάθε μάχη. Ένας θρύλος μάλιστα αναφέρει ότι στα τέλη του 1823 και ενώ ο Σταυρός είχε χαθεί πέφτοντας στα χέρια των Τούρκων κατά τη μάχη στις Αμουργέλλες, βρέθηκε στα χέρια Γενοβέζων ναυτικών που τον είχαν αγοράσει από το Ηράκλειο. Τον επέστρεψαν όμως αφού το πλοίο τους σταμάτησε κατά μυστηριώδη τρόπο όταν περνούσε από το Λυβικό Πέλαγος, κοντά στη Μονή και δεν ξεκίνησε παρά μόνο αφού το πολύτιμο κειμήλιο επστράφηκε. Κατά τη διάρκεια της Γερμανικής κατοχής επί ηγουμενείας Αγαθάγγελου η Μονή του Πρέβελη αναπτύσσει έντονη αντιστασιακή δράση κρύβοντας και φυγαδεύοντας Συμμάχους και Έλληνες πατριώτες.Οι υπηρεσίες της Μονής και του Αγαθαγγέλου στην υπόθεση του αγώνα κατά των Γερμανών αναγνωρίστηκαν τόσο από όσους ευεργετήθηκαν όσο και επισημα από Συμμαχικές Κυβερνήσεις. Ένας δεύτερος θρύλος σχετικά με το θαυματουργό Σταυρό του Εφραίμ Πρέβελη λέει ότι οι Γερμανοί αφού στέρησαν το Σταυρό αυτό από τη Μονή, προσπάθησαν να τον πάρουν μαζί τους φορτώνοντάς τον διαδοχικά σε γερμανικά αεροπλάνα από τα οποία κατά μυστηριώδη τρόπο κανένα δεν ξεκινούσε. Ο Σταυρός, ύτερα από αυτό, επεστράφηκε με συνοδεία στο Μοναστήρι όπου ανήκε και όπου βρίσκεται μέχρι και σήμερα.
ΣΗΜΕΡΑ: Η Μονή του Πρέβελη αποτελεί ιστορικό μνημείο χριστιανοσύνης και πατριωτισμού, πόλο έλξης για χιλιάδες πιστούς. Χτισμένη σε μαγευτική τοποθεσία συνεπαίρνει τον οποιοδήποτε επισκέπτη της χαρίζοντάς του στιγμές γαλήνης ευτυχίας και κατάνυξης. Στον Ιερό της χώρο έβρισκαν και βρίσκουν τόπο συνάντησης οι παλαιοί μαχητές οι οποίοι καταφθάνουν από κάθε γωνιά της γης με τους ντόπιους κατοικους που τους βοήθησαν να φυγαδευτούν στις δύσκολες μέρες της Κατοχής. Στο χώρο της Μονής, λειτουργεί σήμερα σπουδαίο μουσείο με πολύτιμα κειμήλια.

Ιστορικά στοιχεία από το βιβλίο του Μιχάλη Ανδριανάκη

"Ιερά Μονή Πρέβελη"

Περιήγηση στους χώρους της Ιεράς Μονής...

Η Μονή του Αγίου Ιωάννη του Θεολόγου. Χτισμένη σε μοναδική τοποθεσία ατενίζει το καταγάλανο Λιβυκό πέλαγος.	Από τα κειμήλια της Μονής. Η αρχιερατική στολή και η μίτρα του Επισκόπυ Λάμπης Νικοδήμου (1831-1845)	Η Ιερά Μονή του Αγίου Ιωάννη του Προδρόμου.
Ο θαυματουργός Σταυρός του Εφραίμ Πρέβελη	Από τα κειμήλεια της Μονής. Αριστερά: Επιτραχήλιο Ιακώβου Πρέβελη (Αρχές 18ου αιώνα) Επιτραχήλιο Ιωάννου ιερέως Κυριάννας (1772)	Ο ηγούμενος της Μονής Πρέβελη Αγαθάγγελος Λαγουβάρδος (1936-1941)